Thời gian qua, hoạt động đại lý hải quan đã có những đóng góp quan trọng, đặt nền móng cho sự phát triển các dịch vụ liên quan đến hoạt động XNK trên toàn quốc. Đa số các đại lý làm thủ tục hải quan nghiêm túc tuân thủ các quy định của pháp luật liên quan đến lĩnh vực hải quan, thực hiện tốt chế độ báo cáo định kỳ theo quy định và có tinh thần phối hợp, hợp tác tốt với cơ quan hải quan. Tuy nhiên, tồn tại vẫn còn. Trong một buổi đối thoại với cơ quan hải quan cuối năm qua, đại diện một DN chuyên nhập khẩu mỹ phẩm chia sẻ, quá trình nhập khẩu hàng hóa công ty không thực hiện khai báo hải quan trực tiếp mà thực hiện qua dịch vụ. Công ty này từng bị chính đơn vị dịch vụ gây khó dễ khi lô hàng không có vấn đề gì, đã được phía hải quan thông quan nhưng đơn vị báo là thuộc luồng Đỏ và phải có “chi phí ngoài” để được thông quan. Công ty đã không đồng ý chi phí thêm mà đồng ý chờ nếu thực sự hàng thuộc luồng Đỏ. Ngay sau khi không thỏa thuận được chi phí ngoài, lô hàng đã được thông quan bình thường.
Danh sách đại lý hải quan được công bố công khai
Hiện nay, danh sách đại lý thủ tục hải quan được Tổng cục Hải quan công nhận và công bố công khai trên Cổng thông tin điện tử (www.customs.gov.vn). Các đại lý đã được Tổng cục Hải quan công nhận đều có đủ điều kiện để cung cấp dịch vụ thực hiện thủ tục hải quan. Tổng cục Hải quan cũng nhiều lần khuyến cáo doanh nghiệp liên hệ đến các đại lý hải quan đã được Tổng cục Hải quan công nhận để tìm được đơn vị làm dịch vụ tin cậy. Nếu gặp khó khăn trong việc lựa chọn, doanh nghiệp cũng có thể liên hệ với cơ quan hải quan để được hướng dẫn. Ở hầu hết các đơn vị hải quan đóng tại cửa khẩu đều có các các Tổ hướng dẫn, Tổ giải quyết vướng mắc từ cấp cục đến chi cục để giải đáp, hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình làm thủ tục hải quan. Thừa nhận tình trạng này, Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan nhận định: Tại một số địa bàn, vẫn có các đại lý làm thủ tục hải quan không ký kết hợp đồng với chủ hàng mà chỉ khai thuê, nhập các chỉ tiêu thông tin khai báo, làm thuê các thủ tục bến bãi, điều xe, bốc xếp hàng hóa... còn việc đứng tên trên tờ khai hải quan, thực hiện các nghĩa vụ thuế, phí, lệ phí và các khoản phải thu khác vẫn do chủ hàng thực hiện. Do đó, hoạt động của các đại lý làm thủ tục hải quan chưa thực sự đi vào chiều sâu, chưa đạt hiệu quả cao như mục tiêu đề ra. Nhiều đại lý chưa hoạt động đúng với vai trò, tư cách của đại lý làm thủ tục hải quan. Phản ánh từ thực tế, Phó Cục trưởng Cục Hải quan Hải Phòng Nguyễn Kiên Giang cho biết, có hiện tượng tư nhân đứng ra làm dịch vụ khai báo thủ tục hải quan, giao nhận, vận chuyển hàng hóa cho DN XNK. Trong số này, có cá nhân làm tốt nhưng cũng có trường hợp lợi dụng để gây khó khăn, nhũng nhiễu. Ông Giang ví dụ, có lô hàng đã được cơ quan hải quan thông quan sớm nhưng cá nhân làm dịch vụ lại trì hoãn chưa lấy hàng hoặc đưa ra những khó khăn, vướng mắc không có thật để buộc DN đưa thêm chi phí. Cũng có trường hợp hồ sơ hải quan đơn giản nhưng những cá nhân làm dịch vụ không hiểu hoặc cố tình không hiểu, từ đó hướng dẫn làm thủ tục không chính xác… Tìm đến đơn vị đã được công nhận Lý giải nguyên nhân có thể thấy, một trong những khó khăn hiện nay là nhiều đại lý hải quan chưa kết nối, tiếp cận được các DN, chủ hàng, do đó chưa thực hiện được chức năng làm cầu nối giữa cơ quan hải quan và chủ hàng trong hoạt động hải quan, giảm thời gian thông quan hàng hóa, giảm tải áp lực công việc. Hơn nữa, tại một số địa bàn, cửa khẩu, sự tồn tại của các cá nhân làm dịch vụ xuất nhập khẩu một cách tự phát, không bài bản, không đăng ký kinh doanh, không nộp thuế, nhận khoán theo từng lô hàng… điều này làm giảm tính cạnh tranh của hoạt động đại lý hải quan. Các cá nhân này lại không có trách nhiệm ràng buộc với chủ hàng, không có ý thức tuân thủ pháp luật tốt, đổ trách nhiệm cho chủ hàng… làm ảnh hưởng đến chất lượng của hoạt động cầu nối giữa cơ quan hải quan và chủ hàng, đồng thời dẫn đến hiểu lầm về vai trò của đại lý hải quan, làm giảm uy tín của các đại lý hải quan trong hoạt động XNK. Ngoài ra, hiện nay chưa có một hiệp hội riêng của các DN có thực hiện hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan (mà là một nhóm nhỏ trong hiệp hội DN), nên tiếng nói đối với cơ quan chức năng chưa tạo được tính chất tác động mạnh mẽ. Để đảm bảo hoạt động của đại lý hải quan, hiện đã có các văn bản quy phạm pháp luật quy định về đối tượng DN này với những điều kiện chặt chẽ. Ngoài ra, trong quá trình quản lý, cơ quan hải quan có thêm hai kênh để giám sát hoạt động của đại lý hải quan. Một kênh là phối hợp với các đơn vị đào tạo và cấp chứng nhận cho nhân viên đại lý hải quan, tiếp đó, Tổng cục Hải quan tổ chức thi và cấp chứng chỉ. Cùng với đó, trong Thông tư 81/2019/TT-BTC của Bộ Tài chính quy định về quản lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan, có đưa đối tượng đại lý hải quan vào đối tượng đánh giá để đảm bảo quá trình hoạt động các đại lý này tuân thủ tốt pháp luật. Việc còn lại là sự cẩn trọng của DN trong việc lựa chọn các đại lý uy tín, đồng thời “tỉnh táo” và có quan điểm cứng rắn với bên làm dịch vụ nếu xảy ra tình trạng “vòi” thêm chi phí như DN đã phản ánh ở trên.
Lạng Sơn hỗ trợ tối đa hoạt động của các đại lý hải quan
Hiện nay, Hải quan Lạng Sơn đang được giao quản lý 20 đại lý hải quan, chủ yếu làm thủ tục đối với loại hình quá cảnh và xuất nhập khẩu chính ngạch qua cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị.
Sự chuyên nghiệp về trình độ năng lực và hệ thống trang thiết bị của các đại lý hải quan trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đã và đang được kỳ vọng sẽ là cầu nối giúp cơ quan hải quan, chủ hàng thực hiện các thủ tục hải quan đúng quy định và thông quan nhanh chóng.
Tuy nhiên, vẫn còn hiện tượng đại lý hoạt động thiếu chuyên nghiệp, hiệu quả chưa cao. Có đơn vị không ký kết hợp đồng đại lý với chủ hàng mà chỉ thực hiện các dịch vụ thông qua thoả thuận miệng như: nhập các chỉ tiêu thông tin khai báo, làm thuê các thủ tục kho bãi, điều xe... Ngoài ra, nhiều đại lý hải quan chưa hoạt động đúng vai trò, tư cách của đại lý hải quan. Điều đó dẫn đến nhiều chủ hàng không muốn ký hợp đồng đại lý hải quan mà lựa chọn uỷ quyền cho các cá nhân khai thuê. Các cá nhân này chỉ khai báo sao cho nhanh nhất, có lợi nhất, còn trách nhiệm cuối cùng thuộc về chủ hàng, từ đó làm sai lệch bản chất hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan.
Để khắc phục, Hải quan Lạng Sơn đang đẩy mạnh việc kết nối với các chủ hàng trên cả nước để giới thiệu cho các đại lý làm thủ tục hải quan có đủ năng lực và uy tín. Đồng thời, tuyên truyền về những lợi ích quyền ưu tiên khi thực hiện thủ tục qua các đại lý hải quan.
Lãnh đạo UBND Lạng Sơn cũng đã đề nghị các đơn vị có liên quan rà soát các trường hợp thường xuyên làm dịch vụ hải quan mà không đăng ký kinh doanh, không nộp thuế, để có biện pháp quản lý chặt chẽ, tránh thất thu thuế và cạnh tranh không bình đẳng.
Hồng Vân
Các đại biểu nêu những khó khăn trong xuất nhập khẩu năm qua
Cụ thể, kim ngạch xuất khẩu của DN thành phố chỉ đạt 44,9 tỷ USD, tăng 1% so với năm 2020. Bên cạnh đó, hầu hết các thị trường xuất khẩu chủ yếu của TPHCM đều có kim ngạch giảm như: Trung Quốc giảm 8,7%, Mỹ giảm 2,3%, Nhật Bản giảm 14,7% và EU giảm 0,8%… “Dù công tác kiểm soát dịch bệnh trên địa bàn thành phố đang được triển khai tốt nhưng hoạt động sản xuất, xuất khẩu của DN khó có thể sớm phục hồi. Các vấn đề về nhân công, tài xế, kho bãi, giá cước vận tải biển tăng cao, tình trạng thiếu hụt container, thiết bị bốc dỡ và tàu chuyên chở vẫn đang khiến các chuỗi cung ứng đối mặt áp lực lớn. Đặc biệt, các thị trường xuất khẩu trọng điểm của thành phố nói riêng, Việt Nam nói chung đang có xu hướng tăng cường áp dụng nhiều pháp để phòng chống dịch, gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu của” – ông Tú cho biết.
Việc phong tỏa, hạn chế đi lại do dịch bệnh ảnh hưởng nặng nề đến xuất nhập khẩu tại TPHCM
Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực thực phẩm TPHCM cho hay, trong giai đoạn cao điểm dịch tại TPHCM, hoạt động xuất nhập khẩu của DN sang các thị trường lớn như Mỹ, EU… đều diễn ra rất chậm và giảm mạnh. Nguyên nhân chủ yếu do các lệnh phong tỏa, hạn chế đi lại, giao thương, phải tuân thủ các quy định về kiểm soát dịch bệnh. Lãnh đạo Hội Lương thực thực phẩm TPHCM đề xuất, chính phủ cần có những gói hỗ trợ đặc biệt cho các DN có khả năng phục hồi nhanh ở các ngành quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế và an sinh xã hội như nông nghiệp, chế biến thực phẩm, dịch vụ… như hỗ trợ vốn vay ngắn hạn, giảm lãi suất vay ngân hàng; miễn giảm phí thuê đất, VAT… Tại hội thảo, đại biểu cho rằng thành phố cần đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, cung cấp dịch vụ công trực tuyến. Đồng thời cần đẩy mạnh phát triển logistics để kéo giảm chi phí cho DN vì hiện nay, việc kết nối vận chuyển đường bộ, thủy chưa đồng bộ, làm chi phí tăng cao.
Đề án phát triển xuất khẩu trên địa bàn TPHCM đến năm 2025, tầm nhìn 2030 đặt mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu bình quân 9,5%/năm trong giai đoạn 2021 – 2025 và 9%/năm trong giai đoạn 2026 – 2030. Kim ngạch xuất khẩu của thành phố đến năm 2025 ước đạt 70 tỷ đô la và đến năm 2030 đạt 108 tỷ đô la.
Uyên Phương
Chi phí logistics tăng cao, doanh nghiệp xuất nhập khẩu lo mất bạn hàng.
Tại hội thảo, ông Lê Huỳnh Minh Tú, Phó giám đốc Sở Công Thương TP. HCM cho biết, do tác động nặng nề của dịch Covid-19, kim ngạch xuất khẩu của doanh nghiệp thành phố chỉ đạt 44,9 tỷ USD tăng 1% so với năm 2020. Hầu hết thị trường xuất khẩu của doanh nghiệp thành phố đều có kim ngạch giảm như Trung Quốc giảm 8,7%, Hoa Kỳ giảm 2,3%, Nhật Bản giảm 14,7%, EU giảm 0,8%... Theo ông Tú, dù công tác kiểm soát dịch bệnh trên địa bàn thành phố đang được kiểm soát tốt nhưng hoạt động sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp khó có thể sớm phục hồi do vấn đề kho bãi, giá cước vận tải biển tăng cao. Cùng với đó, tình trạng thiếu hụt container, thiết bị bốc dỡ và tàu chuyên chở vẫn đang khiến các các chuỗi cung ứng đối mặt áp lực lớn. Đặc biệt các thị trường trọng điểm của TP. HCM nói riêng và Việt Nam nói chung đang có xu hướng tăng cường áp dụng nhiều biện pháp phòng chống dịch gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp. Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực thực phẩm TP. HCM cho biết, hiện nay các hội viên nhận được đơn hàng lớn từ các nước nhưng thận trọng nhận vì giá nguyên liệu đầu vào tăng 30%-50%, đặc biệt phí dịch vụ logistics tăng cao. Bà Chi cho hay giá cước phí một container loại 40 feet từ Việt Nam đi Mỹ trước đây có giá khoảng 2.000 USD trở lại, 28 ngày đến nơi. Hiện nay giá tăng lên 13.000 - 15.000 USD/container. Cùng với đó, các doanh nghiệp xuất khẩu còn gặp khó về thời gian vận chuyển. Nếu trước đây, 1 container chuyển đến các cảng tại châu Âu chỉ trong vòng 1 tháng thì hiện tại, thời gian vận chuyển kéo dài gần 3 tháng. Cũng theo bà Chi, không chỉ tăng cước, phí mà việc đặt container rỗng và chỗ trên tàu cũng rất khó khăn, doanh nghiệp phải đặt chỗ trước tới vài tháng. “Giá thành sản xuất cao, thời gian vận chuyển kéo dài khiến cả doanh nghiệp xuất khẩu lẫn đối tác phân phối ở nước ngoài rơi vào thế bị động do thời hạn sử dụng sản phẩm thực phẩm bị rút ngắn và giá sản phẩm bị đội lên cao”, bà Chi nói. Theo bà Chi, do chi phí dịch vụ logistics tăng cao khiến doanh nghiệp mất đơn hàng, mất thị trường dày công xây dựng nhưng vấn đề này nằm ngoài tầm kiểm soát của doanh nghiệp. “Chúng tôi kỳ vọng cơ quan nhà nước, bộ ngành có những chính sách logistics chứ hiện nay rõ ràng doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn”, bà Chi nói. Ông Huỳnh Văn Cường, Phó chủ tịch Hiệp hội Logistics TP. HCM (VLA) cũng khẳng định, chi phí vận tải biển đã tăng rất nhiều trong hai năm qua. Kéo theo đó là áp lực lên các doanh nghiệp xuất nhập khẩu rất lớn. Trước đây, hàng từ cụm cảng Cái Mép - Thị Vải đi Mỹ có thể mất 18-30 ngày, hiện tại mất đến 3 tháng. Đại diện VLA cho biết, trong giai đoạn bùng dịch lần thứ 4, tại các tỉnh phía Nam đã áp dụng các biện pháp phòng dịch như “3 tại chỗ”, “một cung đường, hai điểm đến”, nhà máy phong tỏa khi xuất hiện các ca F0… đã khiến nhiều doanh nghiệp ngưng hoạt động hoặc chỉ hoạt động một phần gây ra tình trạng ùn ứ hàng hóa tại các cảng biển gây tỷ lệ tồn bãi, tồn kho cao, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp khai thác cảng, kho; còn đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, logistics thì phát sinh chi phí lưu container, lưu bãi, lưu kho. Ông Cường cũng kiến nghị, cần tạo cơ chế đặc biệt cho các doanh nghiệp Việt Nam dẫn dắt thị trường bởi riêng tại TP. HCM có khoảng 3.000-4000 doanh nghiệp logistics với quy mô từ vừa và nhỏ, cung cấp các dịch vụ phổ thông cơ bản. Đại diện VLA cũng cho rằng cần thẳng thắn nhìn nhận các công ty logistics tại Việt Nam mới chỉ cung cấp các dịch vụ phổ thông cơ bản, chưa đủ tiềm lực, kinh nghiệm. “Trong khi 65% và 73% hàng hóa nhập khẩu/xuất khẩu được thực hiện bởi doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, hầu hết các gói logistics đều được chỉ định từ các gói thầu quốc tế và đương nhiên miếng bánh còn lại trong nước chỉ là một phân đoạn nhỉ trong chuỗi cung ứng”, đại diện VLA nhấn mạnh. “Chính phủ cần khoanh vùng các công ty sản xuất được xác định là mũi nhọn của quốc gia, định hướng ưu tiên hợp tác với các công ty logistics đầu ngành Việt Nam theo đúng tinh thần “người Việt Nam ưu tiên dùng dịch vụ của công ty Việt Nam”, ông Cường nhấn mạnh thêm. Tại hội thảo, bà Ann Marie Yastishock, Giám đốc USAID Việt Nam cũng đã giới thiệu về Dự án tạo thuận lợi thương mại” (Dự án USAID TFP) đơn vị này tài trợ với tổng vốn hơn 21,7 triệu USD thời gian thực hiện trong 5 năm (2018-2023). Mục tiêu tổng thể của Dự án USAID TFP là cải cách, chuẩn hóa, hài hòa và đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực xuất nhập khẩu phù hợp với các chuẩn mục quốc tế nhằm thực hiện Hiệp định tạo thuận lợi thương mại của Tổ chức thương mại thế giới (WTO TFA) và chủ trương của Chính phủ về cải cách công tác kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu. Bà Ann Marie Yastishock cho biết trong 6 tỉnh được lựa chọn triển khai dự án, TP. HCM là địa bàn trọng điểm được USAID và dự án quan tâm hàng đầu về tạo thuận lợi thương mại và thành lập Ban tạo thuận lợi thương mại tại địa phương. Thời gian qua, dự án USAID TFP đã triển khai các báo cáo “Cải thiện hoạt động thương mại và logistics tại cảng Cát Lái và khu vực lân cận tại TP. HCM”; tổ chức các hoạt động đào tạo liên quan đến xuất xứ hàng hóa trong các hiệp định thương mại tự do Việt Nam đã ký kết. Đại diện USAID qua hội thảo hy vọng sẽ có các giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu, giúp cắt giảm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. Cùng đó, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp khắc phục khó khăn trong bối cảnh dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp, gây nhiều ảnh hưởng tiêu cực tới kinh doanh xuất nhập khẩu hàng hóa.
Bảo Duy