FCA (Free Carrier) là một điều khoản thương mại quốc tế (Incoterm) linh hoạt, cho phép người bán giao hàng cho người vận chuyển được người mua chỉ định tại một địa điểm đã thỏa thuận. Điều khoản này được sử dụng rộng rãi vì nó có thể áp dụng cho mọi phương thức vận chuyển và làm rõ trách nhiệm cũng như rủi ro giữa người bán và người mua.
Chúng ta hãy đi sâu hơn vào trách nhiệm cụ thể của mỗi bên, sự khác biệt về địa điểm giao hàng và cách Incoterm này hoạt động trong nhiều tình huống khác nhau:
1. Trách nhiệm của người bán
Trong điều khoản FCA (Free Carrier), người bán có một số trách nhiệm quan trọng như sau:
Chuẩn bị hàng hóa để giao: Người bán phải chuẩn bị hàng hóa và đóng gói phù hợp theo các tiêu chuẩn đã thỏa thuận hoặc theo thông lệ thương mại. Hàng hóa phải sẵn sàng để giao cho người vận chuyển do người mua chỉ định tại địa điểm đã thống nhất.
Thông quan xuất khẩu: Một trong những trách nhiệm chính của người bán là xử lý các thủ tục thông quan xuất khẩu. Điều này bao gồm việc lấy giấy phép xuất khẩu, chuẩn bị tài liệu hải quan và trả các loại thuế hoặc phí xuất khẩu (nếu có). Đây là bước quan trọng, đặc biệt trong thương mại quốc tế, để đảm bảo hàng hóa có thể xuất khẩu hợp pháp.
Trách nhiệm xếp hàng (tùy thuộc vào địa điểm giao hàng):
Tại cơ sở của người bán: Nếu địa điểm giao hàng là kho hoặc nhà máy của người bán, người bán chịu trách nhiệm xếp hàng lên phương tiện vận chuyển của người mua.
Tại địa điểm thỏa thuận khác: Nếu giao hàng tại cảng, sân bay hoặc một địa điểm khác không phải là cơ sở của người bán, người bán chỉ có trách nhiệm giao hàng đến địa điểm đó. Người vận chuyển hoặc người mua chịu trách nhiệm xếp hàng lên phương tiện vận chuyển trừ khi có thỏa thuận khác.
Cung cấp chứng từ: Người bán phải cung cấp cho người mua các chứng từ cần thiết, bao gồm hóa đơn thương mại, bằng chứng giao hàng và bất kỳ tài liệu nào cần thiết cho quá trình xuất khẩu, để hỗ trợ việc chuyển quyền sở hữu hoặc thông quan hải quan.
Chuyển giao rủi ro: Người bán chịu rủi ro mất mát hoặc hư hỏng cho đến khi hàng hóa được giao cho người vận chuyển tại địa điểm thỏa thuận. Sau đó, mọi rủi ro chuyển sang cho người mua.
2. Trách nhiệm của người mua
Chọn người vận chuyển: Người mua phải chỉ định người vận chuyển hoặc công ty vận tải để lấy hàng từ địa điểm đã thỏa thuận. Điều này cho phép người mua kiểm soát quá trình logistics và lựa chọn phương thức vận chuyển phù hợp nhất.
Sắp xếp vận chuyển chính: Sau khi người bán giao hàng cho người vận chuyển, người mua chịu trách nhiệm tổ chức việc vận chuyển hàng hóa từ địa điểm giao hàng đến điểm đích cuối cùng. Điều này bao gồm trả phí vận chuyển cho người vận chuyển và đảm bảo rằng hàng hóa đến nơi an toàn.
Chịu rủi ro: Từ thời điểm hàng hóa được giao cho người vận chuyển, người mua phải chịu toàn bộ rủi ro về hàng hóa. Nếu hàng hóa bị hư hỏng hoặc mất mát trong quá trình vận chuyển, người mua sẽ phải chịu chi phí, trừ khi đã thỏa thuận bảo hiểm.
Thông quan nhập khẩu: Người mua chịu trách nhiệm hoàn thành mọi thủ tục hải quan tại nước nhập khẩu, bao gồm việc lấy giấy phép cần thiết, trả thuế nhập khẩu và tuân thủ các quy định địa phương.
Bảo hiểm (tùy chọn): Mặc dù FCA không yêu cầu bắt buộc bảo hiểm, người mua thường được khuyến cáo nên mua bảo hiểm cho hàng hóa từ thời điểm giao hàng để bảo vệ khỏi những rủi ro trong quá trình vận chuyển.
3. Địa điểm giao hàng: Các kịch bản chi tiết
a. Giao hàng tại cơ sở của người bán (FCA kho hoặc nhà máy của người bán)
Nếu giao hàng diễn ra tại cơ sở của người bán (ví dụ: nhà máy hoặc kho), người bán chịu trách nhiệm xếp hàng hóa lên phương tiện vận chuyển của người mua. Sau khi hàng được xếp lên, rủi ro và trách nhiệm đối với hàng hóa sẽ chuyển sang cho người mua.
b. Giao hàng tại địa điểm thỏa thuận khác (FCA cảng hoặc sân bay)
Trong một số trường hợp,điểm giao hàng đã thỏa thuận có thể là một địa điểm khác ngoài cơ sở của người bán có thể là cảng, sân bay, ga đường sắt, hoặc một địa điểm khác. Trong trường hợp này, người bán sắp xếp và thanh toán chi phí vận chuyển hàng hóa đến địa điểm thỏa thuận, nhưng không phải xếp hàng lên phương tiện vận chuyển. Sau khi hàng đến địa điểm, rủi ro chuyển sang cho người mua.
4. Sự khác biệt giữa FCA và các Incoterms khác
Trong EXW (Giao tại xưởng), người bán có ít trách nhiệm nhất. Người mua lo liệu mọi việc, từ việc xếp hàng tại cơ sở của người bán đến thông quan xuất khẩu. Trong khi đó, với FCA, người bán phải xử lý thủ tục thông quan xuất khẩu và giao hàng cho người vận chuyển.
FCA vs. FOB (Free on Board):
FOB (Giao lên tàu) chỉ áp dụng cho vận chuyển đường biển và đường thủy nội địa. Người bán chịu trách nhiệm xếp hàng lên tàu, và rủi ro chuyển sang người mua khi hàng đã được xếp lên tàu. Ngược lại, FCA linh hoạt hơn và áp dụng cho mọi phương thức vận chuyển. Rủi ro chuyển sang người mua khi hàng được giao cho người vận chuyển.
FCA vs. CPT (Carriage Paid To):
Với CPT (Cước phí trả tới), người bán sắp xếp và thanh toán chi phí vận chuyển đến địa điểm thỏa thuận. Tuy nhiên, rủi ro chuyển sang cho người mua ngay khi hàng được giao cho người vận chuyển, giống như FCA. Điểm khác biệt chính là ở CPT, người bán chịu chi phí vận chuyển, trong khi ở FCA, người mua chịu trách nhiệm về chi phí này.
5. Bảo hiểm theo điều khoản FCA
FCA không bắt buộc bảo hiểm, nhưng người mua nên xem xét mua bảo hiểm từ thời điểm hàng hóa được giao cho người vận chuyển. Nếu hàng bị hư hỏng hoặc mất mát trong quá trình vận chuyển, người mua sẽ chịu thiệt hại nếu không có bảo hiểm.
6. Ví dụ thực tế về FCA
Giả sử một công ty tại Việt Nam mua linh kiện điện tử từ nhà sản xuất ở Nhật Bản theo điều khoản FCA. Người mua chỉ định một công ty vận tải đến lấy hàng tại sân bay ở Tokyo. Nhà cung cấp Nhật Bản chịu trách nhiệm giao hàng đến sân bay và làm thủ tục xuất khẩu. Khi hàng hóa được giao cho công ty vận tải tại sân bay, rủi ro chuyển sang cho người mua. Người mua chịu trách nhiệm vận chuyển hàng từ Nhật Bản đến Việt Nam và thông quan nhập khẩu.
7. Ưu điểm của FCA
Tính linh hoạt trong các phương thức vận chuyển: FCA áp dụng cho tất cả các phương thức vận chuyển—đường bộ, đường hàng không, đường biển hoặc đa phương thức. Tính linh hoạt này làm cho nó phù hợp với nhiều loại hình sắp xếp vận chuyển khác nhau.
Chuyển giao rủi ro rõ ràng: Điểm mà rủi ro chuyển từ người bán sang người mua được xác định rõ ràng, giúp giảm khả năng xảy ra tranh chấp về việc ai chịu trách nhiệm về hàng hóa tại bất kỳ thời điểm nào.
Quyền kiểm soát của Người mua: Người mua có quyền kiểm soát việc lựa chọn hãng vận chuyển và sắp xếp vận chuyển, điều này có thể giúp tiết kiệm chi phí hoặc kiểm soát hậu cần tốt hơn.
Trách nhiệm của Người bán đối với Thủ tục thông quan xuất khẩu: FCA giao trách nhiệm thông quan xuất khẩu cho người bán, giúp đơn giản hóa quy trình cho người mua và đảm bảo tuân thủ các quy định về xuất khẩu.
Kết luận
FCA (Free Carrier) là một Incoterm linh hoạt, phù hợp với các giao dịch thương mại quốc tế hiện đại, đặc biệt trong trường hợp sử dụng nhiều phương thức vận chuyển. Điều khoản này cho phép người mua kiểm soát tốt hơn quá trình logistics, trong khi người bán vẫn chịu trách nhiệm về thủ tục xuất khẩu và giao hàng đến điểm được thỏa thuận. Điều khoản FCA giúp làm rõ ràng sự chuyển giao trách nhiệm và rủi ro giữa các bên, giúp giảm thiểu tranh chấp trong giao dịch quốc tế.